در جوامع مدرن، مسائل حقوقی مرتبط با زندگی زناشویی از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. یکی از موضوعات کلیدی در دعاوی خانواده، بحث اجرت‌المثل زن است. اجرت‌المثل به معنای دستمزدی است که زوجه می‌تواند بابت انجام کارهایی که خارج از وظایف شرعی و قانونی خود در طول زندگی مشترک انجام داده است، از همسر خود مطالبه کند. با این حال، شرایط خاصی وجود دارد که تحت آن، زن نمی‌تواند اجرت‌المثل دریافت کند. در این مقاله، به تفصیل به بررسی مفهوم اجرت‌المثل، شرایط تعلق آن و مواردی که زن حق دریافت اجرت‌المثل را ندارد، خواهیم پرداخت.
اجرت المثل زن چیست؟
اجرت‌المثل به معنای دریافت دستمزدی برای کارهایی است که زن در طول زندگی مشترک و به درخواست همسر خود انجام داده است. این کارها باید خارج از وظایف شرعی و قانونی زوجه باشند و زن این کارها را بدون نیت تبرع و به قصد دریافت دستمزد انجام داده باشد. به عنوان مثال، مراقبت از اعضای بیمار خانواده، کارهای سنگین خانگی، و یا امور تخصصی که در عرف به عنوان وظایف زن تعریف نشده‌اند، می‌توانند شامل اجرت‌المثل شوند.
معیارهای تعیین اجرت المثل
برای تعیین میزان اجرت‌المثل، عوامل مختلفی از جمله نوع کار، مدت زمان انجام کار و میزان سختی آن دخیل هستند. مثلاً زنی که علاوه بر وظایف خانه‌داری، به درخواست همسرش از فرد بیمار یا سالخورده در خانواده مراقبت می‌کند، بسته به میزان سختی و مدت زمانی که صرف کرده است، می‌تواند اجرت‌المثل بیشتری مطالبه کند.
شرایط عدم تعلق اجرت‌المثل به زن
در برخی شرایط خاص، زن نمی‌تواند اجرت‌المثل دریافت کند. این شرایط بر اساس قوانین مدنی و فقهی تعیین شده و شامل موارد زیر می‌باشند:
1. کارهای معمول خانه
برخی از کارها در عرف و شرع به عنوان وظایف طبیعی و روزمره زن در زندگی مشترک محسوب می‌شوند، مانند آشپزی، نظافت منزل و مراقبت از فرزندان. این وظایف به عنوان بخشی از مسئولیت‌های زن در خانه تعریف شده‌اند و اگر زن این کارها را انجام دهد، نمی‌تواند اجرت‌المثل مطالبه کند، مگر اینکه انجام آنها به درخواست خاص و مازاد همسر باشد.
2. کارهای داوطلبانه
در صورتی که زن به صورت داوطلبانه و بدون درخواست همسر، اقدام به انجام کارهای خاصی کند، این کارها مشمول اجرت‌المثل نمی‌شوند. به عبارت دیگر، اگر زن با نیت خدمت‌رسانی یا بدون انتظار پاداش کارهایی را انجام دهد، نمی‌تواند بابت آنها دستمزد مطالبه کند.
3. کارهایی که در قبال آن دستمزد دریافت شده است
یکی دیگر از مواردی که اجرت‌المثل به زن تعلق نمی‌گیرد، زمانی است که همسر قبلاً بابت انجام آن کارها به زن دستمزدی پرداخت کرده باشد. اگر زن به درخواست شوهر کاری انجام داده باشد و در مقابل آن مبلغ مشخصی دریافت کرده باشد، دیگر حق مطالبه اجرت‌المثل برای آن کارها را نخواهد داشت.
4. کارهایی که به خانواده زیان رسانده است
در صورتی که زن کارهایی انجام دهد که نه تنها سودی به خانواده نرساند بلکه موجب زیان هم شود، نمی‌تواند اجرت‌المثل مطالبه کند. به عنوان مثال، اگر زنی تصمیم به انجام کاری بگیرد که به ضرر مالی یا معنوی خانواده باشد، این کارها در قالب وظایف شغلی محسوب نمی‌شوند و اجرت‌المثل به آنها تعلق نمی‌گیرد.
5. عدم تمکین زن
یکی از شرایط مهم در عدم تعلق اجرت‌المثل به زن، زمانی است که زن ناشزه محسوب شود؛ به این معنا که از انجام وظایف زناشویی خودداری کرده و به نوعی نافرمانی کند. در این صورت، زن نمی‌تواند اجرت‌المثل ایام زندگی مشترک را مطالبه کند، چرا که تمکین و انجام وظایف شرعی از الزامات زندگی مشترک است و عدم انجام آنها مانع از مطالبه اجرت‌المثل می‌شود.
6. توافق کتبی میان زوجین
در برخی موارد، زوجین می‌توانند پیش از ازدواج یا در طول زندگی مشترک، توافقی کتبی تنظیم کنند که بر اساس آن، زن از مطالبه اجرت‌المثل منصرف شود. در این صورت، اگر زن با امضای این توافق‌نامه موافقت کند، حق مطالبه اجرت‌المثل را نخواهد داشت و همسر نیز از پرداخت آن معاف خواهد بود.
نقش قاضی در تعیین اجرت‌المثل
تصمیم‌گیری نهایی درباره تعلق یا عدم تعلق اجرت‌المثل به زن، به عهده قاضی دادگاه خانواده است. زن باید بتواند با ارائه مدارک و شواهد معتبر، قاضی را قانع کند که کارهای انجام شده خارج از وظایف شرعی او بوده و به درخواست شوهر انجام شده‌اند. همچنین زن باید ثابت کند که این کارها را با نیت دریافت دستمزد انجام داده و انتظار پاداش داشته است. قاضی با بررسی تمامی شواهد و مدارک، میزان اجرت‌المثل را تعیین می‌کند.
عوامل موثر بر میزان اجرت‌المثل
نوع و میزان کارهایی که زن به درخواست شوهر انجام داده است، در تعیین میزان اجرت‌المثل تاثیرگذار هستند. به طور کلی، عواملی که بر میزان اجرت‌المثل تاثیر می‌گذارند شامل موارد زیر می‌شوند:
نوع کار
کارهایی که زن انجام داده است باید خارج از وظایف معمول خانه‌داری و زناشویی باشد. به عنوان مثال، مراقبت از افراد بیمار یا سالخورده، کارهای تخصصی و یا هرگونه فعالیت اقتصادی به درخواست همسر.
مدت زمان انجام کار
مدت زمانی که زن به انجام این کارها اختصاص داده است، از جمله عواملی است که بر میزان اجرت‌المثل تاثیر می‌گذارد. هر چه مدت زمان بیشتری برای انجام کارهای درخواستی صرف شده باشد، مبلغ اجرت‌المثل نیز بیشتر خواهد بود.
میزان سختی کار
سختی و پیچیدگی کار نیز یکی دیگر از عوامل موثر است. به عنوان مثال، زنی که کارهایی با سختی بالا مانند پرستاری از یک بیمار نیازمند به مراقبت دائمی انجام داده است، ممکن است اجرت‌المثل بیشتری دریافت کند.
مدت زمان زندگی مشترک
مدت زمانی که زن و شوهر با هم زندگی کرده‌اند و زن این کارها را انجام داده است، نیز از عوامل موثر بر میزان اجرت‌المثل است. هر چه مدت زندگی مشترک بیشتر باشد، احتمالاً میزان اجرت‌المثل نیز افزایش می‌یابد.
اجرت‌المثل یکی از حقوق زن در زندگی مشترک است که بر اساس انجام کارهایی خارج از وظایف شرعی و به درخواست همسر تعیین می‌شود. با این حال، شرایط خاصی وجود دارد که تحت آنها زن نمی‌تواند اجرت‌المثل دریافت کند، از جمله کارهای معمول خانه، کارهای داوطلبانه، دریافت دستمزد قبلی، عدم تمکین و توافق کتبی. در نهایت، تصمیم‌گیری درباره تعلق یا عدم تعلق اجرت‌المثل به زن، به عهده قاضی دادگاه خانواده است و زن باید بتواند با ارائه شواهد و مدارک معتبر، حق خود را ثابت کند.
بدون دیدگاه